Trafik cezaları, trafik kurallarına uyulmadığı takdirde uygulanan idari yaptırımlardır. Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle belirlenen kurallara uyulup uyulmadığı kolluk kuvveti tarafından denetlenmektedir. Bu denetim, trafik polisleri tarafından belirlenen noktalarda bizzat bulunmak suretiyle olabileceği gibi radar veya mobese yoluyla da yapılabilir. Karayolları Trafik Kanunu’nun EK-6’ncı maddesi ile Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği Kapsamında, sürücülerin trafik kurallarına uyup uymadığını denetlemekle sorumlu olan yetkililere yardımcı olmak üzere Emniyet Genel Müdürü’nün teklifi ve İçişleri Bakanı’nın onayı ile uygun görülen kişilere, valiliklerce “Fahri Trafik Müfettişliği” görevi verilmektedir. Trafik güvenliğinin geliştirilmesine ve trafikte can kayıplarının önlenmesine katkıda bulunmak isteyen Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, tamamen gönüllülük esasına dayalı olan ve Fahri Trafik Müfettişliği için Fahri Trafik Müfettişi Görev ve Çalışma Yönetmeliğinde belirtilen gerekli şartları taşımaları halinde, ikamet ettikleri illerde Trafik Denetleme Şube Müdürlüklerine müracaat ederek Fahri Trafik Müfettişi olabilirler. Fahri Trafik Müfettişlerinin görev ve yetkileri yönetmeliğin 9. Maddesinde yer almaktadır. Buna göre müfettişler:

a) (Değişik:RG-7/3/2019-30707)Tespit ettikleri kural ihlallerine ilişkin olarak; fiziki ortamda düzenledikleri tutanakları (EK-3) herhangi bir trafik ekip veya kuruluşuna elden, elektronik ortamda düzenledikleri tutanakları Emniyet Genel Müdürlüğüne elektronik sistem üzerinden bir hafta içerisinde teslim ederler.

b) Trafik güvenliği ile ilgili görüş ve önerileri bildirebilirler.

c) Yer ve zamanla sınırlı olmayıp, ülkenin her yerinde görevli sayılırlar.

d) Görevlerini yürütürken, adil ve tarafsız olmak zorundadırlar.

e) Araç durduramaz, sürücülerle muhatap olamaz, belge veya evrak kontrolü yapamazlar.

Trafik cezaları yüzyüze ve yokluğunda olmak üzere iki şekilde kesilebilir. Trafik cezasının ne zaman kesildiği ödeme ve itiraz tarihi açısından oldukça önemlidir. Yüzyüze kesilen trafik cezaları için öğrenme tarihi cezanın kesildiği tarihtir. Yoklukta kesilen cezalarda  öğrenme tarihi tebliğ tarihidir. Haksız ceza aldığını düşünen vatandaşlar mutlaka itirazda bulunmalıdır. Trafik para cezaları 5326 sayılı Kabahatler Kanunu kapsamında yer almakta olup, bu kanunun 27. maddesine ve Karayolları Trafik Kanunu Hükümleri Gereğince Uygulanan İdari Para Cezalarının Tahsilinde Ve Takibinde Uygulanacak Usul Ve Esaslar İle Kullanılacak Alındılar, Tutanaklar Ve Defterler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 16. maddesine göre hakkında trafik para cezası işlemi uygulanan kişi 15 gün içerisinde cezanın uygulandığı yerde bulunan Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz için başvurmalıdır. 15 günlük süre içerisinde mücbir sebepten dolayı başvurulmadığı ve sürenin kaçırıldığı durumlarda, mücbir sebep halinin ortadan kalktığı andan itibaren en geç 7 gün içerisinde başvuruda bulunulabilir. Eğer trafik cezası kişinin ikametinde değil de seyahat sırasında başka bir şehirde kesildiyse; trafik cezasına itiraz cezanın kesildiği Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılmalıdır. Kişi bu itirazı muharebe yoluyla başka bir adliyeden de yapabilir. Yüzyüze (tefhim) kesilen cezaların 15 günlük başvuru süresi cezanın kesildiği günden bir sonraki gün başlamaktadır. Diğer hallerde ise; örneğin, E-Devlet internet sitesi üzerinden (yani gıyabında kesilen) öğrenilen ya da plakaya yazılan trafik cezalarına karşı yapılacak başvuru öğrenme tarihinden itibaren değil, tebliğ tarihinden itibaren başlamaktadır. Söz konusu tebliğler 10 iş günü içerisinde tebliğ edilmelidir. 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 17/6. maddesine göre, itiraz için başvuruda bulunmadan önce cezayı ödeyen kişi cezanın %75’ini öder. Bu cezanın ödenmiş olması başvuru hakkını kaybettirmez. Ceza ödendikten sonra itiraz kabul edilirse ödenen para iade edilir; ceza hiç ödenmemişse, ceza kalkar ve ödemeye gerek kalmaz. Trafikten men edilme kararı idari bir yaptırım olduğundan dolayı buna yapılacak itiraz, kararı veren kolluk biriminin bağlı olduğu yer idare mahkemesidir. Trafikten men kararı beraberinde verilmiş başka bir trafik cezası varsa men cezasıyla beraber İdare Mahkemesi’ne dava açılmalıdır. İdare Mahkemesi’ne açılacak davanın süresi kararın tebliğinden itibaren 60 gündür. Trafik cezasına itiraz edilirken yapılan başvuru için herhangi bir ücrete gerek yoktur. Mahkeme kararına göre kusurlu taraf cezaya itiraz eden kişiyse mahkeme masraflarını öder. İtirazda bulunan kişi dilekçesinde kural ihlalinden bulunmadığını gösterir delillere yer vermelidir. Dilekçe ekinde yer alması gereken belgeler ise: Trafik İdari Para Cezası Karar Tutanağı Tebligatının fotokopisi, Trafik İdari Para Cezası Karar Tutanağının fotokopisi, Trafik cezası kesilen araca dair ruhsat belgesinin fotokopisi, Araç sahibinin ehliyet ve kimlik kartının fotokopisi, Ceza ödemesi yapıldıysa ödemeye dair banka dekontudur. Özellikle Radar levhasının olmadığı yerlerde yapılan hız kontrolleri ve Fahri müfettişler tarafından herhangi bir delil ya da fotoğraf olmadan, yalnızca ceza tutanağı tebliğ edilerek sürücülerin hak ihlali ile karşılaştığını dikkate alacak olursak trafik cezalarına itiraz oldukça önemlidir.

Avukat Begüm GÜREL & Hukuk Fakültesi Öğrencisi Meriç Alkın Özbey